گزارش امرتات از نمایشگاه الکامپ / کسب‌ و کار نوپای کشاورزی؛ چالش‌ها و ظرفیت‌ها

نمایشگاه الکامپ امسال فرصتی بود تا کسب‌وکارهای نوپا بخش کشاورزی در این مکان جمع شوند و فعالیت‌های خود را معرفی کنند. به همین بهانه به نمایشگاه‌الکامپ رفتیم تا شرح فعالیت‌های آن‌ها را از زبان خودشان بشنویم و با ایده‌ها و چالش‌هایی که استارت‌آپ‌های کشاورزی با آن مواجه هستند، آشنا شویم، ایده‌هایی که می‌توانند بخش محسوسی از مشکلات زنجیره ارزش محصولات کشاورزی را حل کنند و چالش‌هایی که استارت‌آپ‌ها با آن دست به گریبانند.

امیرحسین احمدی،  نمایشگاه الکامپ امسال نیز در محل همیشگی خود برگزار شد اما با یک تفاوت؛ تفاوتی که منجر به بیشتر دیده شدن کسب‌ و کارهای نوپا کشاورزی بود چرا که آن‌ها با حمایت وزارت جهاد کشاورزی، امسال غرفه‌های خود را در جایگاهی اختصاصی(پاویون) برپا کرده بودند.

همین مسئله باعث شده بود تا توجه بسیاری از بازدیدکنندگان نمایشگاه به این غرفه‌ها و محصولات آنان جلب شود. بنیانگذاران کسب‌و کارهای نوپا کشاورزی که اکثر آن‌ها سنین جوانی را پشت سر می‌گذاشتند، در حال توضیح دادن به کسانی بودند که از غرفه آن‌ها بازدید می‌کردند و تفاوتی هم  میان معاون وزیر و افراد معمولی نداشت.

هر یک از این استارت‌آپ‌ها سعی کرده بودند برای چالش‌های بخش کشاورزی کشور راه‌حلی طراحی کنند اما چیزی که به نظر می‌رسید همه استارت‌آپ‌ها وجود واسطه‌ها در خرید محصولات کشاورزی را اصلی‌ترین چالش کشاورزی امروز کشور فهمیده بودند . اکثر آن‌ها از زمان تاسیس خود به زنجیره ارزش بخش کشاورزی ورود کرده بودند هر چند که بعضی از استارت‌آپ‌ها دغدغه‌های دیگری از جمله تامین فناوری و … را نیز داشتند.

هر چند خرید محصولات از کشاورز و رساندن آن‌ها به دست مصرف کننده، بیشتر فعالیت استارت‌آپ‌های کشاورزی را به خود اختصاص داده بود اما در همین مسئله نیز تنوع‌های بسیاری دیده می‌شد. برای مثال یکی از بنیانگذاران این استارت‌آپ‌ها بر خرید محصول عسل از زنبورداران متعهد و فروش آن‌ها به نحوی که برای تولیدکننده سود داشته باشد تمرکز کرده بود یا استارت‌آپ دیگری که کالاهای فساد پذیر را تا درب منازل می‌برد و به دست مصرف کننده می‌رساند و یا مجموعه‌ای دیگر که توانسته بود ماهی‌ تازه را از صیادها خریداری کند و محصول خود را به کمک اداره پست به دست مصرف‌کننده نهایی برساند.

زباله‌هایی که می‌توانند به آب و برق تبدیل شوند

در این میان اما غرفه‌ای که کنجکاوی بسیاری از افراد را جلب می‌کرد مختص به فردی بود که توانسته بود دستگاه تولید انرژی از  زباله را در سه سطح خانگی، نیمه صنعتی و صنعتی طراحی کند و به هر یک از بازدیدکنندگان توضیح می‌داد که نحوه عملکرد دستگاه او چگونه است.

سمیه اکبری مخترعی بود که به گفته خود ایده اولیه اختراع دستگاه خود را از انداختن سرکه مادر خود گرفته بود چرا که موقع تخمیر میوه، گازی از سرکه برخاسته بود که ظرفیت تولید انرژی داشت.

او می‌گفت: دستگاه تولید انرژی از زباله در سطح خانگی روزانه ۱۰ کیلوگرم زباله دریافت می‌کند و دو کیلو وات برق، دو لیتر و نیم آب و چهار متر مکعب گاز و شش و نیم کیلو کود غنی و آلی تولید می‌کند.

اکبری می‌گفت: در تمام مراحل ساخت دستگاه با هزینه‌های شخصی خود من انجام شده است اما این دستگاه  ثبت اختراع ایران و آمریکا را دریافت کرده است و در حال حاضر درحال دریافت استاندارد  CE اروپاست.

اکبری می‌گفت که دستگاهش در فاز نیمه صنعتی‌ می‌تواند در رستوران‌ها، هتل‌ها و بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار گیرد که می‌توانیم با آن‌ها وارد شراکت شویم و در ابعاد صنعتی نیز این دستگاه در ابعاد بزرگ‌تر در کشت وصنعت‌ها و کارخانه‌های فرآوری محصولات کشاورزی استفاده می‌شود.

او که حالا به نمایشگاه الکامپ آمده بود و اختراع خود را به افرادی که به بازدیدگنندگان معرفی می‌کرد معتقد بود که برای توسعه اختراع خود به حمایت مالی نیاز دارد که اگر از بخش دولتی باشد بهتر است اما اگر از بخش خصوصی هم حمایت مالی صورت گیرد اکبری استقبال می‌کند.

اکبری همچنین می‌گفت: علاوه بر حمایت‌های مالی به حمایت‌های معنوی نیز نیاز دارم و دستگاه‌های مختلف می‌توانند کمک‌های متفاوتی کنند.

او از بعضی موانعی که در بخش های مختلف برایش ایجاد شده بود گلایه داشت و درباره یکی از این موانع چنین می‌گفت: زمان زیادی طول کشید تا من بتوانم جواز استفاده از این دستگاه را در صنعت دریافت کنم و دریافت استاندارد آن‌قدر سخت شد که مجبور شدم استاندارد اروپا را برای اختراع خود بگیرم.

این مخترع در پایان گفت که در نظردارد در تعامل با دیگر دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف، نه تنها در ایران بلکه محصول خود را منطقه خاورمیانه نیز به فروش برساند.

وزارت جهاد کشاورزی باید از استارت‌آپ‌ها حمایت کند

یکی دیگر از بنیان‌گذاران کسب‌و کارهای نوپا  بخش کشاورزی محمدحسنوند بود که حالا پس از چندی توانسته بود کار استارت‌آپی خود را در چند بخش دنبال  کند که یکی از این بخش‌ها ایجاد یک سامانه برای راحت‌تر شدن فروش محصولات کشاورزی بود و بخش دیگر از کار او به آموزش کشاورزان اختصاص می‌یافت.

او می‌گفت: ماهیت کار ما چندوجهی است و در فضای آنلاین بازاریابی و فروش محصولات کشاورزی را داریم و کشاورزان و محصولاتشان را برای فروش در اپلیکیشن ما می‌گذارند و ما از قبل برای آن‌ها بازاریابی و برای آن‌ها تقاضا ایجاد کردیم و توانستیم تا حدود خوبی فاصله بین کشاورز و مصرف‌کننده را کاهش دهیم و از طرفی توانستیم محصولاتی از جمله گشنیز را به بازارهای صادراتی برسانیم.

حسنوند نیز از عدم حمایت دولت و به ویژه وزرات جهاد کشاورزی، شکوه داشت و می‌گفت: مشکل استارت‌آپ‌ها عدم همکاری وزارت جهاد کشاورزی است و مسئولان این وزارتخانه به هیچوجه با ما همکاری نمی‌کنند و با اینکه می‌دانند ما مشکل کشاورزان را حل و نگرانی آن‌ها را برطرف می‌کنیم و در حالی که کم‌کاری وزارت جهاد کشاورزی را استارت‌آپ‌ها به دوش می‌کشند، این وزارتخانه حتی اجازه نمی‌دهد پوستر تبلیغاتی استارت‌آپ‌ها بر تابلو اعلانات ساختمان آن نصب شود.

او  به این سوال که وزارت جهاد کشاورزی چگونه باید به استارت‌آپ‌ها کمک کند پاسخ داد که این وزارتخانه می‌تواند امکان روابط بین استارت‌آپ‌ها وکشاورزان را آسان‌تر کند و دسترسی ما به اطلاعات را آزاد کند و اجازه بدهند ما در همایش‌های وزارت جهاد کشاورزی حضور داشته باشیم.

حسنوند در پایان بر اینکه استارت‌آپ‌ها ظرفیت‌های بسیاری دارند تاکید و بیان کرد: برای مثال استارت‌آپ من می‌تواند خیلی از محصولات کشاورزی از جمله گشنیز، گیاهان دارویی و حبوبات را اگر وزارت جهاد کشاورزی مانع نشود به طور گسترده صادر کند.

هر چند بخشی از استارت‌آپ‌های بخش کشاورزی از عدم حمایت دولت نالان بودند و انتظار حمایت‌های  وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه کسب‌وکارهای نوین خود را داشتند اما در این میان بودند کسانی‌ هم که شرط به وجود آمدن یک اکوسیستم استارت‌آپی موفق در بخش کشاورزی را عدم دخالت وزارتخانه مربوط و سایر سازمان‌های دولتی در توسعه کسب‌وکار های نوین می‌دانستند و در واقع بزرگ‌ترین کمک وزارت جهاد کشاورزی کمک نکردن این وزارتخانه به حساب می‌آ‌وردند.

آزادسازی اطلاعات درباره محصولات زراعی، باغی و دامی نیاز بخش کشاورزی کشور است 

محمد زرندی یکی از این افراد بود که فعالیت کسب‌وکار او نیز در خرید محصول از کشاورزان و رساندن آن به دست مصرف‌کننده خلاصه می‌شد. او در ابتدا از حمایت‌های وزارت جهاد کشاورزی برای تخصیص یک جایگاه اختصاصی به استارت‌آپ‌های بخش کشاورزی در نمایشگاه الکامپ قدردانی کرد و ادامه داد: ما بحث حمایت را نباید به این ببینیم که به ما پول بدهند یا از من حمایت کنند بلکه در اکوسیستم استارت‌آپ‌ها بزرگ‌ترین حمایت دولت دخالت نکردن آن در مسائل کسب‌وکارهای نوین است.

وی در ادامه بیان کرد: از نظر ما اقدامات فعلی جهاد اقدامات خوبی است یعنی کارهایی در جهت تسهیل مسیر فعالیت‌های استارت‌آپی انجام شده است.

زرندی به فعالیت‌های دیگری که کسب‌و کارهای نوپا بخش کشاورزی در آن‌ها شرکت دارند، اشاره کرد و ادامه داد: استارت‌آپ‌ها رفته رفته دارند حوزه فعالیت‌های خود را گسترده‌تر می‌کنند برای مثال به بخش ضمانت‌نامه‌ها، کنترل کیفیت و حمل‌و نقل سرد، استفاده از فناوری‌های نوین برای برداشت و پهپادها برای بر پاشی و سمپاشی ورود پیدا کرده‌اند.

زرندی با اشاره به نبود اطلاعات کافی در مورد کشاورزی یکی از کارهایی که وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند برای توسعه اکوسیستم استارت‌آپ‌های کشاورزی انجام دهد را آزاد سازی اطلاعات دانست و در ادامه گفت: با آزادسازی بانک اطلاعاتی که وزارت جهاد کشاورزی در اختیار دارد، بخش زیادی از مشکلات فعالیت‌های استارت‌آپ‌ها رفع خواهد شد یعنی اگر آزادسازی بانک اطلاعاتی را انجام دهند و دسترسی آزاد به اطلاعات اتفاق بیافتد همه استارت‌آپ‌ها می‌توانند به نوبه خود از آن استفاده کنند.

فعالیت استارت‌آپ‌های دیگر بر بزرگ‌ترین چالش زنجیره ارزش محصولات کشاورزی یعنی وجود دلال‌ها متمرکز شده بود. یک استارت‌آپ از صیادان ماهی می‌خرید و به دست مصرف کننده می‌رساند و استارت‌آپی دیگر عسل طبیعی از زنبورداران و دیگری محصولات کشاورزی فساد پذیر از از باغداران یا کشاورزان و دامداران.

در این میان گویی استارت‌آپ‌ها ظرفیت‌های دیگر خود را فراموش کردند. به جز یک مورد، هیچ کسب‌وکار نوپایی به سراغ فناوری‌های نوین یا مسائل ترویج و آموزش کشاورزی نرفته بود و این مسئله‌ای بود که بعضی از استارت‌آپ‌ها نیز به آن اذعان داشتند. هر چند نبود فعالیت‌هایی متفاوت‌تر از خرید و فروش کالا حس می‌شد اما خیلی از بنیانگذاران این استارت‌آپ‌ها کم کم به فکر تنوع در کارهای خود افتاده بودند.

کسب‌وکارهای نوین، اینبار در بخش کشاورزی

حمیدرضا مختاری، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح کسب‌وکارهای نوپا وزارت جهاد کشاورزی در همین مورد می‌گوید: استارت‌آپ‌ها همیشه به سراغ بخشی می‌روند که مشکل در آن زیاد است و مشکل عمده بخش کشاورزی در کشور ما، بازار محصولات این بخش است و البته نباید این رنکته را فراموش کنیم همه چیز در زنجیره ارزش خلاصه می‌شود اما در زنجیره ارزش یک حلقه آخر داریم که می‌خواهد محصول به دست مردم برسد و آن قسمت بیشتر مورد توجه استارت‌آپ‌ها قرار گرفته است به خصوص در این شرایط که مردم دوست دارند محصولات کشاورزی را ارزان‌تر دریافت کنند در نتیجه این قسمت می‌شود مشکل و استارت‌آپ نیز به دنبال آن می‌رود.

وی همچنین درباره تنوع فعالیت‌هایی که استارت‌آپ‌ها می‌توانند به آن ورود کنند، می‌گفت:  بخش‌هایی وجود دارند که قسمت‌های پنهان هستند. افرادی باید این قسمت ها را بشکافند. به نظر من یکی از حوزه‌های پنهان، بحث اطلاعات است و من بسیاری از مشکلات را در نبود اطلاعات می‌بینم یعنی اگر ما بتوانیم استارت‌آپ‌هایی را هدایت کنیم که به سراغ حل مسائل اطلاعات بروند، بخش زیادی از مشکلات این بخش حل خواهد شد.

مختاری همچنین معتقد بود که نبود منابع اطلاعاتی محصولات کشاورزی تاثیرات زیادی دارد و دادن اطلاعات به کشاورزان می‌تواند آسیب‌پذیری آن‌ها را کمتر کند. او در اینباره می‌گفت: ما مفهمومی به نام “عدم تقارن اطلاعات” داریم. پرسش اینجاست که چرا یک نفر می‌تواند در زنجیره ارزش امتیازاتی داشته باشد و از آن‌ها استفاده کند اما یک نفر از چنین امتیازاتی برخوردار نیست؟ علت این مسئله این‌است که فرد دوم اطلاعاتش کم است، برای مثال فردی که اطلاعات زیادی دارد می‌تواند محصول یک کشاورز در کرمان که سواد و اطلاعات  چندانی ندارد و یک باغ پسته را اداره می‌کند، با نازل‌ترین قیمت به دست بیاورد در حالی که اگر اطلاعات این کشاورز بیشتر باشد بازار را بهتر می‌شناسد. بنابراین یکی از حوزه‌هایی که مغفول مانده انتشار و پردازش اطلاعات است و باید روی آن کار شود و کسب‌و کارهای نوپا کشاورزی نیز ظرفیت کار بر روی این چالش را دارند.

مجری طرح کسب‌وکارهای نوپا وزارت جهاد کشاورزی، در پاسخ به این پرسش که چگونه باید ارتباط میان کشاورزان و اطلاعات صورت گیرد بیان می‌کرد: سال‌هاست می‌گوییم کشاورزان بالای ۵۰ سال سن دارند و سطح سواد آن‌ها زیر دیپلم است، در حالی که باید بدانیم تمام مشکلات را نمی‌توان بر گردن کشاورزان انداخت چرا که آن‌ها واقعیت موجود هستند و در واقع این ما هستیم که مشکل داریم و نمی‌توانیم شرایط را برای اطلاعات‌پذیری کشاورزان تسهیل کنیم و در این میان استارت‌آپ‌های کشاورزی به دلیل آنکه از میان جامعه کشاورز برخاسته‌اند، می‌توانند پلی بین اطلاعات و کشاورزان باشند.

او  حضور کسب‌و کارهای نوپا کشاورزی را در نمایشگاه الکامپ اتفاقی مثبت دانست و در ادامه از اتفاقات این نمایشگاه چنین خبر داد:  اتفاقاتی خوبی که اینجا افتاده است این است که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی از غرفه‌ها بازدید کردند و استارت‌آپ‌ها را به چشم دیدند و  برای اغلب مسئولانی که آمدند جالب بود که یک جامعه جوان در بخش کشاورزی درگیر شده و این یک اتفاق خیلی خوب است یعنی اگر در آینده این جامعه جوان گسترش پیدا کند و استارت‌آپ‌های بیشتری به وجود آیند و به سراغ مسائل کشاورزی کشور بروند اتفاق بزرگی در کشور رخ می‌دهد.

خطرپذیری فعالیت استارت‌آپی بالاست

مختاری درباره چالش‌هایی که استارت‎آپ‌ها با آن مواجه هستند اظهار کرد: در آمریکا ۹۰ درصد استارت‌آپ‌ها در سال اول رد می‌شوند و این آمار در ایران بیشتر است چرا که زیست‌بوم استارت‌آپی ایران جوان است و آموزش در آن ترویج نیافته است و یکی از مسائلی که در وزارت جهاد کشاورزی به شدت بر روی آن کار می‌کنیم این است  که در روستاها، از ابتدا باید آموزش‌های تخصصی داده شود. کسی که قصد دارد کسب‌وکاری راه‌اندازی کند نباید برود و آموزش ببیند بلکه باید آموزش از مدت‌ها قبل شکل گرفته باشد برای مثال فردی که به زیست‌بوم کسب‌وکارهای نوپا می‌آید و  می‌ترسد ایده‌اش را بدزدند اصلا از مالکیت فکری آموزشی ندیده است.

او ادامه داد: ما باید خطرپذیری استارت‌آپ را کاهش دهیم اما باید بدانیم که در فعالیت استارت‌آپی خطر وجود دارد و میزان آن هم بالاست و این چیزی نیست که بخواهیم آن را حذف کنیم و هرچند در بخش کشاورزی با ورود وزارت‌جهاد کشاورزی خطرپذیری استارت‌آپ‌ها روز به روز پایین‌تر می‌آید اما هیچگاه صفر نمی‌شود.

آیا کسب‌ و  کارهای نوپا کشاورزی دلال هستند؟

یکی از ابهاماتی که درباره فعالیت فعلی استارت‌آپ‌ها وجود دارد این است که این بخش برای مبارزه با واسطه‌گری به میدان آمده است اما چه تضمینی وجود دارد که زیست‌بوم استارت‌آپی نیز پس از مدتی به واسطه گری تبدیل نشود؟

مختاریان در اینباره می‌گفت: ما دو زیست‌بوم را باید با هم مقایسه کنیم؛ یک زیست‌بوم سنتی کشاورزان است که در طی صدها سال شکل گرفته و به طور طبیعی بازیگرانی به عنوان دلال در آن ایجاد شده‌اند و این بازیگرها واقعیت موجود هستند و زیست‌بومی جدیدی نیز دارد به وجود می‌آید که تجارت الکترونیک در آن نقش بسیاری دارد. بازیگران جدیدی را به وجود می‌آورند که ممکن است آن‌ها نیز دلال باشند اما دلالی که کمترین آسیب را به نظام زیست‌بوم کشاورزی و کشاورزان می‌زند.

وی در پایان تصریح کرد: واسطه باید وجود داشته باشد اما یک واسطه واجب داریم و یک واسطه زائد و باید بدانیم استارت‌آپ می‌تواند واسطه واجب باشد.

پایان پیام